اهمیت معماری اسلامی وقتی اشکار می شود که بدانیم در ساخته های این دوره به کاربرد مادی و معنوی بناها که از مهمترین ویژگیهای ان است-توجه شده است. یکی دیگر از ویژگی های قابل توجه معماری اسلامی، مشبک چوبی است که در پنجره ها برای حفظ حریم خصوصی و کنترل آب و هوا استفاده می شود و گاهی اوقات در زمینه مدرن به عنوان یک عنصر یا گزینه کاملا تزئینی برای تقسیم فضاهای داخلی استفاده می شود. برخی محققان بر این عقیده اند که علت فقدان مطالب سودمند درباره معماران دوره اسلامی و روشهای طراحی و ساختمانی آنها, این است که معماران در مقایسه با شاعران, فیلسوفان و مورخان, کمتر مورد توجه بوده اند. البته این رأی درست به نظر نمی رسد؛ زیرا در ادوار مختلف نیاز همگان به معمار و استادکاران ساختمانی برای ایجاد محلهای مسکونی, تجاری و عبادی امری مسلم بوده است. اهمیت معماری اسلامی وقتی آشکار می شود, که بدانیم در ساخته های این دوره به کاربرد مادی و معنوی بناها ـ که از مهمترین ویژگیهای آن است ـ توجه شده است. پس در معماری اسلامی بایستی از انجام هرگونه کار بیهوده و یا اسراف در ساختمان احتراز نمود.
این آرک با گشاد شدن و باریک شدن چشمگیر طرفین آن تعریف می‌شود. ایجاد کاخها به همین شیوه تا عهد نادرشاه (مانند کاخ خورشید کلات) و عهد قاجار (مانند کاخ صاحبقرانیه و شمس العماره) ادامه یافت. هر چه که می‌سازند به سوی آسمان نشانه دارد و همه چیز متعلق به اوست و در نهایت اخلاص قرار دارد. همه اماکن اشاره به آسمان دارند؛ گنبدها، دور قوس‌ها، تیزی بالای درب‌ها و پنجره‌ها همه نوک تیزاند و همه به آسمان اشاره دارند؛ حتی به هم دروغ نمی‌گویند.
جزئیات تزئینی
قدمت این مسجد به قرن یازدهم باز می گردد و در حال حاضر این مسجد در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده تحقیق در مورد معماری داخلی است. یکی از بارزترین ویژگی های این مسجد گنبد مدور است که نمی توان نظیری برای آن پیدا کرد. ترکیب رنگ های زیبا در کنار کاشی های معرق و طرح های هندسی یک نمونه اعلای سبک معماری اسلامی را خلق کرده است. معماری اسلامیطیف وسیعی از مساجد، مقبره ها، کاخها و قلعه‌ها را در سراسر جهان در بر گرفته است، به خصوص در کشورهایی که توسط مسلمانان در قرن هفتم تسخیر شدند.
اکثر مساجد ستون دار اولیه سقف های تخت در شبستان داشتند که به تعداد زیاد ستون و تکیه گاه احتیاج داشت.
هویت معماری اسلامی در همه جهان با وجود تنوعات زبانی و تمدنی یکسان است و این تنوعات از چین تا اقیانوس اطلس با وجود تعددات فرهنگها دیده می شود.
در سنت یهودی گفته می شود که مکانی است که ابراهیم آماده قربانی کردن پسرش اسحاق شد، و در سنت اسلامی محل صعود محمد به بهشت است.
این یکی از الگوهای اصلی برای مساجد اولیه ای بود که در سرزمین های دیگر ساخته شده شد.
اغلب مساجد در مرکز شهرها،نزدیک بازارها و محدوده دارالحکومه ساخته می شدند و اگر شهری به بیش از یک مسجد نیاز داشت ، مساجد دیگری از طرف حکومت یا افراد خیر احداث می شد.
مکان بست به علت مکان مکث که یک طرف به فضایی روحانی و یک طرف به شهر اتصال دارد، حالت محیط برزخ را دارد و این بدان معناست که هر چه آلودگی زندگی است در این نقطه (بس + است). اگر ظلمی به مظلومی می‌رسید و این مظلوم راه به جایی نداشت، در این محل اصطلاحاً بست می‌نشست تا به وضعش رسیدگی کنند و دادخواهی شود و تا زمانی که این دادخواهی به عمل نمی‌آمد، کسی متعرض آن ستمدیده نمی‌شد. در معماری منظور ساخت و ساز در راستای انجام وظیفه اجتماعی و خدمت رسانی است. بدیهی است ، اگر ما در حفظ مساجد و هنرهای به کار رفته در آنها کوتاهی کنیم ، آیندگان هرگز ما را نمی بخشند که چرا چنین گوهرها و هنرهای گرانبهای جوشیده از متن مردم و دین را به آسانی و بدنبال تقلید از هنر غربی ، از دست داده ایم .
شبستان مسجد (4 نوع شبستان در معماری مسجد)
گرچه عبادت کنندگان در مساجد خیلی کوچک تر، باید برای وضو گرفتن از دستشویی استفاده کنند. در مساجد سنتی، این عمل معمولاً در ساختمانی مستقل در مرکز حیاط انجام می شود. مساجد مدرن ممکن است تنوعی از تسهیلات را در اختیار حضار و افراد قرار دهند، از جمله کلینیک های سلامت، کتابخانه ها و سالن های ورزش. با پیشرفت زمان، ابعاد گنبدهای مسجد توسعه یافت، از اشتغال تنها یک بخش کوچک سقف نزدیک محراب تا احاطه تمام سقف بالای شبستان. گرچه گنبدها معمولاً شکل نیم کره یافتند، اما مغول ها در هند، گنبد های پیازی شکل را در آسیای جنوبی و ایران رواج دادند. یک خصیصه متداول در مسجد، مناره است، برج بلند و باریکی که اغلب در یکی از گوشه های ساختمان مسجد واقع شده است.